เคยสงสัยกันไหมครับว่าทำไมเมื่อเจอกับเหตุการณ์ที่เข้ามากระทบกระเทือนจิตใจ ไม่ว่าจะเป็นการสูญเสียคนใกล้ตัว หรือเหตุการณ์ที่ชวนให้สติแตก อย่างเช่นเหตุการณ์กราดยิงที่ผ่านมา แต่บางคนสามารถกลับมามีสภาวะจิตใจที่ปกติได้อย่างรวดเร็ว แบบที่ว่าถ้าเป็นเราคงไม่สามารถทำใจให้กลับมาเป็นปกติได้เร็วขนาดนี้ หรือแตกต่างจากหลายๆคนที่ต้องใช้ระยะเวลานานกว่าที่สภาวะจิตใจจะกลับมาเป็นปกติได้ คนเหล่านี้มีอะไรที่ทำให้จิตใจแข็งแกร่งและเข้มแข็งขนาดนั้นกัน? สาเหตุหนึ่งอาจจะเป็นเพราะพวกเขามีความสามารถทางจิตใจหนึ่งที่เรียกว่า ความสามารถในการฟื้นพลัง หรือ Resilience
.
ความสามารถในการฟื้นพลัง หรือ Resilience มีชื่อเรียกต่างกันไปครับไม่ว่าจะเป็น ความยืดหยุ่นทางจิตใจ ความสามารถในการฟื้นตัว ความฟื้นสภาพได้ทางด้านจิตใจ
การฟื้นพลัง คือ ความสามารถทางจิตใจที่ทำให้บุคคลที่เผชิญกับสถานการณ์วิกฤติของชีวิต สามารถเอาชนะและกลับมามีสภาพจิตใจที่เข้มแข็งได้อย่างรวดเร็ว ไม่ว่าจะเป็นการเจอกับเหตุการณ์ที่ทำให้เกิดบาดแผลทางจิตใจ เหตุการณ์ยากลำบากที่ทำให้เกิดความทุกข์ ความล้มเหลว ความผิดหวังในชีวิต นอกจากนี้ความสามารถในการฟื้นพลัง เป็นความสามารถทางจิตใจของมนุษย์ที่ทำให้สามารถจัดการกับความเครียด ความวิตกกังวล และภาวะซึมเศร้าได้ อีกทั้งยังมีส่วนช่วยให้เกิดความพึงพอใจในชีวิต และรับรู้ความรู้สึกของตนเองได้อย่างถูกต้องชัดเจน
.
Grotberg ได้ทำการศึกษาความสามารถในการฟื้นพลังจากโปรเจค International Resilience Project กับกลุ่มตัวอย่างใน 22 ประเทศทั่วโลก ซึ่งทำให้สามารถจำแนกองค์ประกอบของการมีความสามารถในการฟื้นพลังออกได้เป็น 3 องค์ประกอบ ได้แก่ I HAVE, I AM, และ I CAN
.
I HAVE คือ การมีทรัพยากรและการสนับสนุนจากภายนอกที่ช่วยเพิ่มความสามารถในการฟื้นพลัง เป็นองค์ประกอบที่ทำให้สามารถพัฒนาความรู้สึกที่ปลอดภัยและมั่นคง ซึ่ง I HAVE หรือ ความรู้สึกว่า ฉันมี... เป็นองค์ประกอบหลักในการพัฒนาความสามารถในการฟื้นพลังของบุคคล โดยปัจจัยของการมีทรัพยากรและการสนับสนุนจากภายนอกที่ทำให้สามารถพัฒนาความสามารถในการฟื้นพลัง ได้แก่
.
1. การมีความสัมพันธ์กับบุคคลที่ไว้วางใจได้ การได้รับความรักและการยอมรับแบบไม่มีเงื่อนไข นำไปสู่ความรู้สึกปลอดภัยในความสัมพันธ์
2. มีโครงสร้างและกฎเกณฑ์ที่บ้าน การที่ผู้ปกครองมอบหมายงานกิจวัตรประจำวันและกฎเกณฑ์ในการดำเนินชีวิตที่ชัดเจน นำไปสู่การเรียนรู้และเข้าใจตั้งแต่วัยเด็กถึงสิ่งที่ควรกระทำ สิ่งที่ไม่ควรกระทำ ข้อจำกัดและผลที่ตามมาจากการกระทำ
3. การมีตัวแบบที่ดีจากคนใกล้ชิด ที่แสดงถึงพฤติกรรมที่เป็นที่ยอมรับจากทั้งภายในและภายนอกครอบครัว นำไปสู่การเรียนรู้การมีความสัมพันธ์ทางสังคมกับบุคคลอื่น การมีจริยธรรมตามที่สังคมยอมรับ รวมไปถึงการเลือกศาสนาที่เหมาะสมกับตนเอง
4. มีอิสระ ในการกระทำสิ่งต่างๆด้วยตนเองและมองหาความช่วยเหลือเมื่อจำเป็น ซึ่งมาจากการสนับสนุนจากผู้ปกครองที่ส่งเสริมให้เกิดความรู้สึกมีอิสระในตนเองผ่านการฝึกฝนหรือการพูดคุย
5. มีการเข้าถึงบริการด้านสุขภาพ การศึกษา สวิสดิการ และความปลอดภัย ที่ครอบครัวไม่สามารถเติมเต็มให้ได้ เช่น โรงพยาบาลหรือหมอ โรงเรียนหรือครู สวัสดิการสังคม และตำรวจ พนักงานดับเพลิง
.
I AM คือ การมีความเข้มแข็งจากภายในของบุคคล เป็นการมีทรัพยากรภายในของบุคคล ได้แก่ ความรู้สึก ทัศนคติ และความเชื่อ ซึ่ง I AM หรือ ความรู้สึกว่า ฉันเป็น... เป็นองค์ประกอบที่ทำให้บุคคลเชื่อมั่นในตนเอง มีจิตใจที่เข้มแข็งและกล้าที่จะเผชิญกับสถานการณ์วิกฤติได้ โดยคุณลักษณะของการมีทรัพยากรภายในที่ทำให้มีจิตใจที่เข้มแข็ง ได้แก่
.
1. เป็นที่รักและน่าดึงดูดจากบุคคลอื่น โดยทำสิ่งที่ช่วยให้บุคคลอื่นรับรู้ว่าเราเป็นที่รักและน่าดึงดูด มีความอ่อนไหวต่ออารมณ์ของผู้อื่น และรู้ว่าคนเหล่านั้นคาดหวังอะไร นำไปสู่การแสดงออกทางอารมณ์อย่างเหมาะสมต่อผู้อื่น
2. เป็นผู้มีความรัก ความเข้าอกเข้าใจ และเห็นแก่ผู้อื่น นำไปสู่การแสดงออกถึงความรัก ความเข้าใจและเห็นอกเห็นใจผู้อื่นอย่างเหมาะสม
3. เป็นผู้ที่ภูมิใจในตนเอง รับรู้ว่าตนเองสำคัญกับผู้อื่นและรู้สึกภูมิใจว่าตนสามารถทำหรือประสบความสำเร็จในสิ่งต่างๆได้ เมื่อเผชิญกับปัญหาก็มั่นใจในความสามารถของตนเองที่จะผ่านไปได้
4. เป็นผู้ที่มีอิสระและความรับผิดชอบ เมื่อกระทำสิ่งต่างๆก็ยอมรับผลที่ตามมา เข้าใจและยอมรับข้อจำกัดของตนเองและตระหนักถึงความรับผิดชอบของบุคคลอื่น
5. เป็นผู้ที่เต็มไปด้วยความหวัง ศรัทธา และความเชื่อมั่น เชื่อว่าชีวิตของตนเองมีความหวัง และมีสิ่งที่สามารถเชื่อถือได้
.
I CAN คือ ทักษะทางสังคมและทักษะในการมีปฏิสัมพันธ์กับบุคคลอื่น ซึ่งเกิดจากการเรียนรู้ผ่านการมีปฏิสัมพันธ์กับผู้อื่นและได้รับการสอนจากผู้อื่น ซึ่ง I CAN หรือ ความรู้สึกว่า ฉันสามารถ... ประกอบด้วคุณลักษณะ ได้แก่
.
1.สื่อสารได้ โดยสื่อสารได้ทั้งความคิดและความรู้สึกให้แก่ผู้อื่นทราบ รวมไปถึงการรับฟังผู้อื่น
2.แก้ปัญหาได้ ด้วยความสามารถของตนเอง และยอมรับความช่วยเหลือจากผู้อื่น
3.จัดการอารมณ์และแรงกระตุ้นของตนเองได้ สามารถรับรู้และเข้าใจอารมณ์ของตนเองได้อย่างถูกต้อง
4.ประเมินอารมณ์ของตนเองและผู้อื่นได้ อย่างรวดเร็วและถูกต้องทำให้ตัดสินใจรับมือได้อย่างรวดเร็ว
5.มองหาและสร้างความสัมพันธ์ที่ไว้วางใจได้ ไม่ว่าจะเป็นพ่อแม่ ครู เพื่อน ที่สามารถขอความช่วยเหลือ พูดคุย แบ่งปันความรู้สึกได้
.
จะเห็นได้ว่า ความสามารถในการฟื้นพลัง เป็นความสามารถที่พัฒนามาจากการมีความรู้สึกที่ปลอดภัยทั้งจากภายในและภายนอก การมีความเข้มแข็งทางจิตใจ และทักษะความสามารถในการมีปฏิสัมพันธ์กับคนอื่น ดังนั้น ความสามารถในการฟื้นพลังจึงเป็นสิ่งที่ทุกคนสามารถฝึกฝนและพัฒนาให้เกิดขึ้นได้ครับ อันดับแรกคือฝึกฝนและพัฒนาผ่านการสร้างความสัมพันธ์ที่ดีกับครอบครัวและคนใกล้ชิด ซึ่งจะนำไปสู่ความรู้สึกที่ปลอดภัยจากทั้งภายในจิตใจและภายนอกจิตใจ อันดับต่อมาคือเสริมสร้างสุขภาวะทางทั้งกายและทางใจ มองหาเป้าหมายในชีวิต โอบกอดความคิดที่ดี และเรียนรู้ที่จะมองหาความช่วยเหลือ วิธีการเหล่านี้นำไปสู่การเสริมสร้างให้เรามีความสามารถในการฟื้นพลังใจ สามารถมีสภาวะจิตใจที่แข็งแรง และกลับมาเป็นปกติได้อย่างรวดเร็วเมื่อเผชิญหน้ากับปัญหาในชีวิต
.
.
Reference
American Psychological Association. (2020, February 1). Building your resilience. http://www.apa.org/topics/resilience
Grotberg, E. H. (1995). A guide to promoting resilience in children: Strengthening the human spirit (No. 8). The Hague, Netherlands: Bernard van leer foundation.
Grotberg, E. H. (1995). The International Resilience Project: Promoting Resilience in Children.
Grotberg, E. H. (1997). The International Resilience Research Project.
Comentarios